مسمومیت ناشی از گزیدگی جانوران سمی گاز گرفتگی حیوانات گاز گرفتن حیوانات یا انسان باعث دریدگی پوست و عفونت بسیار شدید می شود. گاز گرفتگی حیوانات وحشی مثل روباه، گرگ ، سگ و راکون می تواند باعث انتقال ویروس هاري گردد و در صورت عدم رسیدگی و مراقبت پزشکی به مرگ می انجامد. گاز گرفتگی انسان نیز باعث انتقال میکروبهاي زیادي از دهان به پوست و همچنین انتقال کزاز می شود. اقدامات اصلی در گازگرفتگی زخم را با دقت با صابون و آب گرم بشوئید تا خطر عفونت به حداقل برسد. زخم را آهسته خشک کنید و با پانسمان یا پوشش استریل زخم را بپوشانید. جهت انجام اقدامات بعدي مصدوم را به مرکز درمانی برسانید .در صورتی که زخم عمیق بود و خونریزي داشت، با فشار مستقیم و بلند کردن قسمت آسیب دیده خونریزي را کنترل کنید. با یک پوشش استریل و باند، زخم را محکم ببندید تا خونریزي کنترل شود و بعد شرایط ارجاع را فراهم آورید. در مورد سابقه واکسیناسیون کزاز باید از بیمار سوال شود.

مارگزیدگی

دو نوع مار اصلی سمی و غیر سمی وجود دارد، مارهاي سمی در نقاط مرکزي و کویري ایران وجود دارد و بعضی از آنها بسیار خطرناك و سم آنها کشنده است. مارهاي سمی داراي چند مشخصه زیر هستند:

1-سر مثلثی شکل یا سر مسطحی که از گردن پهن تر باشد

2 - مردمکهاي باریک دراز مثل چشم گربه

3- لکه رنگی حساس به حرارت بین چشم و سوراخ دهان

4- طول کوتاهتر

5- رنگهاي متفاوت مارهاي سمی از دندانهاي نیش خود براي ترزیق سم استفاده می کنند .داخل این دندان مثل سر سوزن خالی بوده و مجراي داخل آن به کیسه زهر راه دارد. کیسه زهر که در سر مار و پشت گوش داخلی قرار دارد با انقباض و فشار وارد آمده دراثر گزش، فشرده شده و زهر از طریق مجراي داخل دندان نیش به داخل بدن مصدوم ترزیق می شود علائم و نشانه هاي مار گزیدگی با توجه به گونه مارها متفاوت و شامل موارد زیر می باشد: یک جفت علامت سوراخ شدگی، درد، قرمزي و تورم شدید در محل نیش، تهوع و استفراغ، اختلال بینایی، افزایش بزاق و عرق کردن، تنفس سخت که در موارد شدید ممکن است تنفس متوقف شود.

 اقدامات و کمک هاي اولیه در مارگزیدگی

1- بیمار را آرام کنید و کمک کنید تا دراز بکشد.

2- محل گزیدگی را با آب و صابون با ملایمت شستشو دهید و با گاز استریل آهسته خشک کنید.

3- استفاده از باند محدود کننده در 3 سانتی متري بالاي محل گزش الزامی است.

4- ناحیه آسیب دیده را بی حرکت کنید.

 5- تنها درمان موثر مارگزیدگی، تجویز پادزهر آن در بیمارستان است نکتـه: هرگز از تورنیکه یا گارو براي بستن زخم استفاده نکنید، چون سرخرگها نیز بسته می شوند و بافتهاي دورتر از محل گزش آسیب خواهند دید.

 گزش حشرات

بیشترین گونه جانوري دنیا، حشرات هستند و به همین ترتیب تعداد حشراتی که انسان را می گزند، محدود نیست. از جمله مهمترین این حشرات می توان از زنبور عسل، زنبور قرمز، زنبور درشت، مورچه آتشین، عنکبوت و عقرب نام برد. برخلاف مارگزیدگی در گزش حشرات محل گزش تنها یک نقطه می باشد.

نشانه ها و علائم گزش زنبور عسل، زنبور قرمز، زنبور درشت، و مورچه آتشین: درد ناگهانی، قرمزي، خارش، کهیر، تورم، تنگی تنفس، تغییر رنگ پوست، بیهوشی، اقدامات و کمک هاي اولیه در گزش حشرات نیش حشره که در پوست جا مانده را با انبرك نوك تیز خارج کنید، محل را با کیسه آب یخ سرد نمائید، در صورت بروز شوك، درمان شوك باید سریعاً انجام شود.

 عقرب

 بیشتر عقربهاي سمی ایران در مناطق نزدیک کویر نظیر کاشان و همچنین اطراف اهواز زندگی می کنند. شدت گزیدگی بسته به میزان سم تزریق شده دارد. بیش از 90 درصد گزش عقرب در دست روي می دهد و کودکان بیشترین افراد در معرض عقرب زدگی هستند نشانه ها و علائم عقرب گزیدگی درد سوزاننده محل گزیدگی، تورم در حالت پیشرفت، تغییر رنگ محل گزش، تهوع و استفراغ، بی حسی و گزگز انگشتان، بیقراري و اضطراب، آبریزش از دهان، اختلال هوشیاري، بی اختیاري ادرار و مدفوع، تشنج.

اقدامات و کمک هاي اولیه در عقرب گزیدگی

مصدوم را به پشت بخوابانید و تا سه سانتی متر بالاي محل گزش را با باند محدود کننده ببندید. محل را با کیسه آب یخ سرد کنید. هرگز یخ را روي پوست قرار ندهید. در صورت بروز شوك را درمان کنید. مصدوم را براي تزریق پادزهر به بیمارستان منتقل نمایید.