به گزارش ایفدانا  و به نقل از معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی دکتر «مهدی انصاری» درباره تقلبات رایج در مواد غذایی گفت: وقتی که اصالت ماده غذایی از بین برود و فرآورده، دیگر آن فرآورده اصلی نباشد، تقلب صورت گرفته است؛ این از بین رفتن اصالت می‌تواند مربوط به به کار بردن مواد جایگزین یا تغییر بسته بندی یا تقلب در اطلاعات معرفی محصول و غیره باشد.

وی با تاکید بر اینکه بحث تقلبات غذایی بحثی بسیار گسترده است، افزود: تقلبات معمولا جایی مطرح می‌شود که یا اختلاف قیمت ماده تقلبی با ماده اصلی و دارای اصالت، زیاد است، به نحوی که افراد را ترغیب می‌کند که از مواد تقلبی و جایگزین استفاده کنند و یا گاهی هم دسترسی به یک ماده کم است و جهت تامین در بازار از راه‌های جایگزین و تقلبی استفاده می‌کنند.

دکتر انصاری با اشاره به اینکه تاریخچه تقلبات بسیار طولانی است و مختص یک کشور خاص و شرایط اجتماعی و اقتصادی خاص نیست، عنوان کرد: سالانه تنها در حوزه غذا بالغ بر میلیاردها دلار را شامل می‌شود و طبیعتا برای سودجویان مساله جذابی است.

مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع سازمان غذا و دارو درباره تقلبات مواد غذایی در بازار کشور گفت: متاسفانه متقلبان افراد کم سواد یا بی‌سوادی که از نحوه ارزیابی تقلبات اطلاعات نداشته باشند، نیستند و اتفاقا گاهی افراد متخصص خیلی بیشتر در این زمینه وارد می‌شوند. بر همین اساس هم متاسفانه افراد تحصیل‌کرده و متخصصی را شاهدیم که هم خودشان در حوزه تقلبات کار می‌کنند و هم شاید به سایرین مشاوره می‌دهند.

عسل یکی از تقلبات رایج در کشور
انصاری با بیان اینکه روزمره با تقلبات زیادی مواجه هستیم، افزود: به عنوان مثال اگر میزان ظرفیت تولید عسل در کشور پنج هزار تن در سال باشد، بالغ بر سه یا چهار برابر آن در کشور عسل در حال عرضه است و مشخص است که بخشی از این عسل‌ها از همین فرایندهای تقلبی وارد بازار می‌شود. «عسل» یکی از تقلبات رایج در کشور به حساب می‌آید و خیلی سخت است که بخواهیم نسبت به شناسایی این تقلبات با روش‌های معمول آزمایشگاهی پی ببریم.

لزوم اصالت سنجی مواد غذایی
وی تاکید کرد: یکی از مهمترین نکاتی که به ما کمک می‌کند تا حد زیادی از مصرف مواد غذایی تقلبی پرهیز و دوری کنیم، این است که اصالت آن ماده غذایی و تولید کننده و فرایند تولید و توزیع را به خوبی بشناسیم. بنابراین اگر می‌خواهید بدانید عسلی که استفاده می‌کنید، طبیعی است و آنچه بر روی برچسب ذکر شده با خود فرآورده مطابقت دارد، یکی از مهمترین راه‌ها آن است که آن فرآورده و محصول شناسنامه داشته باشد و بدانید که در کدام مزرعه و با کدام منابع طبیعی در ارتباط بوده و چه فرایندی برای استحصال و بسته بندی و عرضه به بازار را طی کرده است.

مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع سازمان غذا و دارو با بیان اینکه حیطه تقلبات در مواد غذایی بسیار گسترده است، ادامه داد: این تقلبات از تقلب در ادویه‌جات روزمره تا مواد گران قیمت مانند زعفران که جاذبه کافی برای تقلب دارد را شامل می‌شود؛ موادی که با رنگ و اسانس ظاهری شبیه زعفران دارد اما واقعا زعفران نیست و البته تشخیص زعفران اصیل از تقلبی برای مردم سخت است.
 
استفاده از مواد رنگ دهنده و طعم دهنده و مضر و سرطان‌زا در تقلبات غذایی
انصاری ادامه داد: تقلبات در حیطه ادویه‌جات خیلی زیاد است و یکی از خطراتی که مردم را تهدید می‌کند آن است که متقلبان به هیچ اصلی پایبند نیستند، هیچ خط قرمزی برای خود قائل نیستند و تنها به سود فکر می‌کنند و مواد رنگ دهنده و طعم دهنده و مضر و سرطان‌زا را به راحتی استفاده می‌کنند بدون آنکه به عواقب آن برای مصرف کننده فکر کنند. به همین دلیل متقلبان چه به صورت عمدی و یا سهوی مرتکب یک تخلفی می‌شوند که آسیب ناشی از آن می‌تواند برای مصرف‌کننده زیاد باشد.
​
مواد غذایی با بیشترین تقلبات در کشور
وی در همین راستا گفت: در حیطه لبنیات، ادویه‌جات، روغن‌ها، چای، رب گوجه فرنگی، انواع آبمیوه‌ها، آبلیمو و تنقلات و آجیل و همچنین گوشت و سایر مواد غذایی رایجی که استفاده می‌شود به جهت اینکه نظر مشتری جلب شود، ممکن است تخلفات و تقلبات مختلفی صورت گیرد. امروزه رنگها، طعم‌ها و برخی فرایندهای ساخت آنقدر متنوع است که برای ایجاد تقلب از آن استفاده می‌شود و بر همین اساس هم متقلبان ممکن است گوشت فاسد یا آلوده را با طعم‌دهنده‌ها و رنگ آغشته کنند و به عنوان فرآورده قابل قبول عرضه کنند.

وی تاکید کرد: وظیفه سازمان غذا و دارو این است که در حیطه تقلبات جلوتر از متقلبان باشد و بتواند آنها را شناسایی کند و به مردم این اطمینان را بدهد که اگر محصولی توسط سازمان غذا و دارو مورد تایید قرار گرفت، می‌تواند مورد اعتماد باشد؛ هر چند که نمی‌توان به طور ۱۰۰درصد تضمین کرد و همچنان ممکن است تقلباتی در همه قسمت‌ها در هنگام تولید این محصولات اتفاق افتد.

مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع سازمان غذا و دارو با بیان اینکه البته ممکن است غذای سالم به جهت ظاهری به اندازه غذایی که افزودنی به آن اضافه شده، نظر مصرف کننده را جلب نکند، ادامه داد: غذای سالم از نظر ترکیب آلاینده‌ها، تامین انرژی و نیازهای بدن انسان، سلامتش تضمین شده است، اما متاسفانه برخی مشخصات ظاهری و ذائقه مصرف‌کننده، زمینه را برای متقلبان فراهم می‌کند که از رنگ‌های صنعتی استفاده کنند که برای مصرف کننده جذاب به نظر برسد؛ در حالی که این مواد می‌تواند خطرات و آسیب‌های زیادی داشته باشد. به عنوان مثال در آجیل ممکن است برخی رنگ‌های تیره و زرد و قرمز برای مصرف کننده جذابیت داشته باشد اما متقلبان خطرات مصرف آنها را نادیده بگیرند.
 
استفاده از خطرناکترین رنگ های خوراکی در برخی کبابی ها
وی افزود: به عنوان مثال استفاده از رنگ خوراکی «تارترازین» در جوجه‌ کباب ممنوع است اما متاسفانه استفاده می‌شود. یا در رب گوجه فرنگی استفاده از رنگ قرمز ممنوع است. همچنین رنگ‌های مصنوعی در فرآورده‌های ادویه نباید استفاده شود و مصرف آنها به عنوان مثال در زنان باردار سبب آسیب جنینی شده و مادران شیرده نیز ممکن است به نوزاد آسیب وارد شود یا در بچه‌های کم سن و سال که در معرض خطر بیشتری از نظر سیستم ایمنی هستند، آسیب‌زاست. بنابراین ما در مورد محصولات تقلبی در بازار باید به یکدیگر کمک کنیم و زمینه را برای افراد سودجو، پرخطر کنیم تا به سادگی نتوانند جولان دهند.

وی افزود: همچنین مواردی هم هست که ما در بازار به طور روزمره با آن مواجه هستیم و متاسفانه عرضه محصولات غذایی بدون برچسب و فله در کشور ما بسیار رایج است؛ از میوه و سبزی و مواد تازه خوری گرفته تا انواع مواد غذایی که به صورت روزمره در سبد غذایی خود داریم؛ بنابراین در این موارد فاقد برچسب و فله، احتمال بروز تقلب بسیار زیاد است. لازم است که از منابع قابل اعتماد استفاده کنیم و بدانیم که احتمال تقلب در منابع گذرا و دارای قیمت‌های پایین می‌تواند بسیار زیادتر باشد.

انصاری با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین مواردی که می‌تواند در شناسایی تقلبات عمومیت داشته باشد، بحث استفاده از حواس است، گفت: در آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو، یک آزمایشگاه ارزیابی حسی داریم که هم به افراد آموزش دهیم که چطور می‌توانند برخی تقلبات را با حس خود یعنی مزه کردن، بوییدن و نگاه کردن، تشخیص دهند. مثلا برخی روغن‌ها مانند روغن زیتون تقلبات در آن زیاد است؛ به طوری که هم به آن رنگ اضافه می‌شود هم طعم. در سال‌های اخیر یکی از رایج‌ترین تقلبات آن است که ماده اصیل را با یک سری ترکیبات تقلبی مخلوط می‌کنند و پیدا کردن آن نیز کار سختی است. بنابراین قیمت این محصولات برای تولیدکننده پایین تمام می‌شود اما در عین حال سود هنگفتی را برای فرد متقلب می‌تواند داشته باشد. بنابراین رایج‌ترین و در دسترس‌ترین کار این است که از حواس‌مان استفاده کنیم؛ ما می‌توانیم با آموزش برخی از تقلبات را به راحتی شناسایی کنیم یا حداقل به اصالت آن شک کنیم.

احتمال حداقلی تقلب در فراورده های غذایی شناسه دار
مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع سازمان غذا و دارو افزود: طبیعتا وقتی که یک محصولی یک فرایند قانونی را طی می‌کند تا مجوز ورود به بازار را بگیرد، احتمال اینکه تقلب در آن صورت گیرد، کمتر است؛ البته این موضوع را رد نمی‌کنم که در محصولاتی که ممکن است سیب سلامت داشته باشند نیز ممکن است تقلب در روند تولید اتفاق افتد. اما در مجموع وقتی برای یک تولید کننده اصالت قائلیم و مجوزها و شناسنامه محصولاتش مشخص است، احتمال تقلب در این موارد کمتر است.

وی درباره شایع‌ترین تقلبات غذایی گزارش شده در کشور و نحوه مقابله با آنها گفت: تقلبات در حیطه‌هایی که بتوان از رنگ و طعم‌دهنده استفاده کرد، شایع است. به عنوان مثال تقلب در عسل خیلی رایج است. تقریبا یک چهارم عسل‌های بازار اصالت دارند و می‌دانیم که توسط زنبور عسل تولید شده‌اند و شاخص‌های بسته‌بندی در آن رعایت شده است. بنابراین وقتی یک عسلی را با قیمت پایینی در بازار عرضه می‌‌کنند حتما مصرف کننده باید نگران آن باشد که عسل تقلبی است؛ چراکه عسل با آن قیمت قابل تولید نیست. همچنین تقلبات در آبلیمو نسبتا رایج است، تقلب در ادویه‌جاتی مانند زردچوبه نیز خیلی زیاد است. تقلب در چای نیز خیلی زیاد شده است؛ این درحالیست که برخی موارد را به راحتی خود مصرف‌کننده می‌تواند شناسایی کند. 

روش تشخیص تقلب در چای
انصاری به تقلب در چای اشاره کرد و گفت: وقتی چای را در سطح سفیدی پخش کنید، اگر یک سری دانه‌های شبیه چوب و زرد رنگ همراه آن باشد، مشخص است که تقلب صورت گرفته است و خاک اره را گرفته و رنگ و اسانس به آن اضافه کرده‌اند. در این زمینه می‌توان گفت که چای کیسه‌ای در معرض تقلبات بیشتری است. بنابراین موادی که ارزان عرضه می‌شوند و بدون برچسب و بسته‌بندی هستند حتما باید ما را حساس کند که با محصول تقلبی مواجه هستیم.

استفاده از باقلا در بستی به جای مغزپسته و خطر برای مبتلایان فاویسم
وی افزود: در حیطه رب گوجه فرنگی و رنگ‌هایی که به کباب و جوجه کباب اضافه می‌شوند متاسفانه تقلب زیاد داریم. در رنگی که به بستنی اضافه می‌شود ممکن است تقلب وجود داشته باشد و بستنی‌هایی که عنوان می‌شود از مغز پسته استفاده شده، معمولا از مغز پسته که گران است، استفاده نمی‌کنند و از باقلا استفاده می‌کنند که همین باقلا برای مبتلایان فاویسم بسیار مضر است. بنابراین در این حیطه‌ها تقلب فراوان است.

مدیرکل آزمایشگاه مرجع سازمان غذا و دارو تاکید کرد: بنابراین لازم است تا آنجایی که امکان دارد از مواد غذایی تولیدی کارخانجات خوشنام و بنام که دارای سیب سلامت هستند و توسط سازمان غذا و دارو ارزیابی  نیز می‌شوند یا توسط سازمان حفظ نباتات و سازمان دامپزشکی نظارت می‌شوند، استفاده کرد. 

انصاری در پایان گفت: مردم نیز می‌توانند شکایات خود را هم به صورت حضوری به سازمان غذا و دارو و هم معاونت‌های غذاو دارو سراسر کشور اعلام کنند و یا به سایت سازمان ارسال کنند.