هر چند گاهی اخباری مبنی بر وجود سم در مواد غذایی و به ویژه برنج موجی از نگرانی در بین مردم ایجاد کرده و موجب نگرانی می شود. مدیر آزمایشگاه کنترل کیفیت معاونت غذا و دارو در گفتگویی انواع آلاینده های مواد غذایی را توضیح داده و به خطراتی که می توانند داشته باشند، اشاره کرده است. دکتر «عطاالله شکوری» به کم کردن اثرات سموم با پختن و شستشو اشاره کرده و به مردم این اطمینان را داده است که نمونه های مواد غذایی آزمایش شده و در صورت عدم انطباق با استاندارد ها نمونه رد شده و از چرخه مصرف خارج می شود و جای هیچ نگرانی وجود ندارد.    

لطفا توضیحاتی در مورد سمومی که ممکن است برنج و سایر مواد غذایی داشته باشند، بدهید.

به طور كلي تمام محصولات كشاورزي از جمله برنج و حتي مواد غذايي توليد شده در كارخانجات بالقوه مي توانند در معرض انواع زيادي از آلاينده ها و سموم قرار گيرند. اين آلاينده ها ممكن است شيميايي يا بيولوژيك باشند.در بين آلاينده هاي بيولوژيك، عوامل ميكروبي بسيار شناخته شده هستند و به راحتي مي توانند در شرايط غير بهداشتي تمام مواد غذايي را آلوده كنند. همچنان كه سالانه گزارشات زياد در مورد مسموميت غذايي با عوامل ميكروبي بخصوص باكتريها در رسانه ها منتشر مي شود. دسته بعدي از آلاينده هايي كه مي توانند در مواد غذايي يافت شوند، تركيبات شيميايي هستند. اين تركيبات به دو دسته كلي تقسيم مي­شوند دسته اول در صورت مساعد بودن شرايط محيط در محصولات كشاورزي توليد مي­شوند مثل انواع سموم قارچي از جمله آفلاتوكسين­ها كه تشكيل آنها در غلات از جمله برنج اثبات شده است. سموم آفلاتوكسين توسط برخي قارچهاي ميكروسكپي توليد مي­شوند و در همه جاي دنيا هم وجود دارند.

دسته دوم تركيبات شيميايي هستند توسط انسان با نیت حفظ محصولات كشاورزي در برابر آفات  وارد مواد غذايي مي­شود . ولي باقيمانده­ي آنها مي­توانند در محصولات كشاورزي مانده و وارد بدن انسان گردد. مثلا سموم آفت كش يا تركيبات شيميايي موجود در انواع كودهاي شيميايي توسط انسان وارد محصولات كشاورزي مي­شود علاوه بر این گاهي انسان به صورت ناآگاهانه و از طريق فاضلابهاي گوناگون اين مواد را وارد غذا مي­كند.

خطراتی که سموم موجود در مواد غذایی ممکن است بر سلامتی مردم  داشته باشند، چیست؟

سموم و آلاينده هاي موجود در مواد غذايي مي توانند اثرات سمي گوناگوني را در انسان ايجاد كنند.اين اثرات مي­تواند حاد يا مزمن باشد. حالت حاد بيشتر در بين كشاورزان و كارگران ديده مي­شود. مثلا سموم آفت­كش باعث ايجاد سردرد، گيجي، تاري ديد، گرفتگي عضلات، اسهال، تعريق شديد، اشك ريزش و حتي تهوع و اختلال تنفسي مي­شوند و اگر مقدار مصرف بالا باشد مي­تواند منجر به كما و مرگ شود. در سميت مزمن هم علائم و بيماريهاي ايجاد شده با توجه به نوع آلاينده متفاوت است. مثلا اثرات مزمن بر كبد و اختلال كبدي، اختلال سيستم عصبي، اختلال در هورمونهاي بدن و حتي سرطان می تواند از خطرات مزمن مسمومیت باشد.

آیا سموم فقط در برنج های خارجی وجود دارد یا در برنج های ایرانی هم مشاهده شده است؟

مشكل آلوده شدن مواد غذايي با انواع آلاينده ها و سموم يك مساله جهاني است، اين گونه نيست كه فقط ما در ايران با آن مواجه باشيم. زيرا تمام آلاينده ها در كره زمين وجود دارند و حتي مي توانند توسط عواملي چون باد، آب و خاك جابه جا شوند. سالانه گزارشاتي وجود دارد كه در كشورهاي پيشرفته هم اين سموم در مواد غذايي رديابي مي­شوند. تفاوت بين كشورهاي پيشرفته و درحال توسعه در نحوه­ي مديريت آلاينده ها و سموم است كه در آن كشورها بسيار اصولي و عملي است.

آیا روش پخت یا شستشو تاثیری در کم کردن یا حذف سموم دارد؟

خوشبختانه بسياري از مواد غذايي به صورت خام خورده نمي­شوند. حتي اگر خام هم خورده شوند مانند انواع ميوه­ها و سبزيجات، قبل از خوردن چندين فرايند بر روي آن­ها انجام مي­شود تا قابل خوردن شود. مثلا ميوه ها و سبزيجات كاملا شستشو مي­شوند يا محصولاتي مثل برنج هم شستشو مي شوند هم پخته مي­شوند.

از نظر علمي ثابت شده است كه مجموع اين فرآيندها مي­توانند از مقدار سموم و آلاينده هاي موجود در محصولات كشاورزي بكاهند. نكته مهم اين است كه شستشو بايد با دقت صورت گيرد و در مورد ميوه­ها لازم است در سينك پر از آب چندين دقيقه غوطه ور شوند.

 

     در آزمایشگاه كنترل کیفیت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شهيد بهشتيچه آزمایشاتی در این زمینه انجام گرفته است؟

خوشبختانه آزمايشگاه كنترل کیفیت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شهيد بهشتي به مدرن­ترين دستگاه­هاي آناليز سموم آفت­كش، فلزات سنگين و عوامل ميكروبي مجهز است. اين آزمايشگاه بر اساس رسالتي كه دارد روزانه و به صورت مرتب نمونه­هاي مواد غذايي و محصولات كشاورزي گوناگون از جمله برنج را از نظر ميزان سموم و آلاينده ها آناليز مي­كنند و در صورت آلوده بودن گزارشات لازم را به مسئولين مربوطه ارائه مي كنند.

اگر توصیه هایی به شهروندان در رابطه با مصرف برنج و کاهش نگرانی شان در زمینه وجود سم در برنج دارید،ذکر کنید.

در مورد برنج مردم كشورمان بايد اطمينان داشته باشند كه تمام برنج هاي وارداتي و حتي داخلي از نظر فلزات سنگين و سموم قارچي و سموم آفت كش در سطح كشور و تحت برنامه­هاي خاص سازمان غذا و دارو، مانند طرح PMSو طرح آلاينده ها مورد ارزيابي قرار مي­گيرند. در صورت هر گونه مغايرت نمونه­هاي آناليز شده با استاندارد مربوطه نمونه رد مي­شود و در صورت خرید از مراکز معتبر، نگران سلامت محصول نباشند زیرا آزمایشات لازم انجام گرفته است.